Tái tạo môi trường là gì? Các biện pháp tái tạo và lợi ích

Phát triển “bền vững” liệu đã đủ?

Phát triển bền vững là quá trình quản lý và sử dụng tài nguyên thiên nhiên sao cho đảm bảo khả năng duy trì và phục hồi của môi trường. Điều này có nghĩa là các hoạt động phát triển không làm tổn hại đến khả năng tự phục hồi của hệ sinh thái.

Tuy nhiên, khái niệm này, dù lý tưởng, đã không còn khả thi trong thực tế hiện nay.

Theo Mạng lưới Dấu chân Toàn cầu (Global Footprint Network), vào ngày 1 tháng 8 năm 2024, chúng ta đã chạm đến Ngày trái đất vượt ngưỡng phục hồi (Earth Overshoot Day). Đây là thời điểm nhân loại đã sử dụng hết lượng tài nguyên thiên nhiên mà Trái đất có thể tái tạo trong suốt cả năm.

Thực tế này chỉ ra rằng chúng ta đang tiêu thụ tài nguyên với tốc độ nhanh hơn 1.7 lần so với khả năng tái tạo của hệ sinh thái. Nói cách khác, kể từ sau ngày 1 tháng 8 năm 2024, chúng ta đang sử dụng những nguồn tài nguyên vốn dĩ thuộc về tương lai. Điều này gây ra áp lực khổng lồ lên môi trường.

Điều này dẫn đến một nhận thức rõ ràng: phát triển bền vững không còn đủ để giải quyết tình trạng khủng hoảng tài nguyên hiện nay. Các tổ chức, doanh nghiệp, và chính phủ cần phải đặt mục tiêu vượt xa hơn phát triển bền vững.

Tái tạo môi trường chính là câu trả lời.

Tái tạo môi trường không chỉ nhằm ngăn chặn những tổn hại mà còn để khôi phục và tái tạo những gì đã bị mất trong môi trường tự nhiên. Khi đó, môi trường sẽ không chỉ tồn tại mà còn có thể phát triển mạnh mẽ trở lại trong tương lai.

Tái tạo môi trường là gì?

Tái tạo môi trường (tiếng Anh: ecosystem restoration) là quá trình phục hồi các hệ sinh thái đã bị suy thoái hoặc tổn hại do hoạt động khai thác của con người.

Quá trình này nhằm khôi phục chức năng sinh thái, bảo vệ đa dạng sinh học, và đảm bảo sự bền vững của môi trường. Khi các hệ sinh thái được tái tạo, chúng không chỉ phục hồi khả năng cung cấp nước sạch và không khí trong lành, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa khí hậu và bảo tồn các loài sinh vật đa dạng.

Tái tạo môi trường là một thành phần quan trọng trong việc đạt được các mục tiêu của các công ước và thỏa thuận quốc tế về môi trường. Chúng bao gồm:

• Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC 1992)
• Thỏa thuận Paris (Paris Agreement 2015)

Các công ước và thỏa thuận này nhận thấy vai trò của việc tái tạo hệ sinh thái trong việc hạn chế sự biến đổi khí hậu và duy trì môi trường sống an toàn.

Tháng 6 năm 2021, Đại hội đồng Liên hợp quốc, một trong sáu cơ quan chính của Liên hợp quốc, tuyên bố giai đoạn 2021-2030 là Thập kỷ của Liên hợp quốc về tái tạo môi trường (UN decade on ecosystem restoration).

Được dẫn dắt bởi Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) và Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), sáng kiến này được thiết kế để ngăn chặn, chấm dứt, và đảo ngược sự mất mát và suy thoái của các hệ sinh thái. Mục tiêu là hồi sinh hàng tỷ hecta đất và các hệ sinh thái dưới nước. Nếu thành công, tái tạo môi trường sẽ trả lại một hành tinh bền vững hơn cho tương lai.

Tái tạo môi trường đem lại lợi ích gì?

Tái tạo môi trường không chỉ giúp khôi phục các hệ sinh thái mà còn mang lại nhiều lợi ích khác. Dưới đây là một số lợi ích của tái tạo môi trường:

Hỗ trợ giảm biến đổi khí hậu

Trong một báo cáo làm tiền đề cho Thập kỷ của Liên hợp quốc về tái tạo môi trường bởi UNEP và FAO, tái tạo môi trường có thể đóng góp khoảng 1/3 nỗ lực giảm thiểu biến đổi khí hậu cần thiết vào năm 2030.

Điều này có nghĩa là việc tái tạo các hệ sinh thái có thể giúp hấp thụ và loại bỏ đáng kể lượng phát thải khí nhà kính. Điều này hỗ trợ mục tiêu toàn cầu giảm ít nhất 45% lượng phát thải vào năm 2030 nhằm đạt được Net Zero vào năm 2050.

Giảm thiểu biến đổi khí hậu thông qua tái tạo môi trường cũng góp phần duy trì mức nhiệt độ ấm lên toàn cầu dưới 1.5 độ C theo Thỏa thuận chung Paris.

Khôi phục đa dạng sinh học

Tái tạo môi trường giúp phục hồi nơi trú ngụ cho nhiều loài sinh vật, đóng góp vào việc ngăn chặn sự tuyệt chủng của các loài đang bị đe dọa.

Theo UNEP, khôi phục rừng ngập mặn, vốn đang ngày càng bị xóa bỏ để nhường chỗ cho phát triển cơ sở hạ tầng, có thể giúp phục hồi môi trường sống của hàng ngàn loài sinh vật. Hơn 1.500 loài thực vật và động vật phụ thuộc vào rừng ngập mặn, bao gồm cá và chim sử dụng vùng nước nông dưới tán cây ngập mặn làm nơi trú ẩn.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng rừng ngập mặn có vai trò quan trọng đối với các loài động vật lớn có nguy cơ bị tuyệt chủng như khỉ và hổ.

Cải thiện chất lượng không khí

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí là yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến sức khỏe con người trên toàn thế giới. Ước tính có khoảng 4,2 triệu ca tử vong trong năm 2016 liên quan đến ô nhiễm không khí.

Rừng và các hệ sinh thái tự nhiên khác đóng vai trò quan trọng trong việc lọc không khí và loại bỏ các chất gây ô nhiễm. Trung bình, cứ 1 hecta rừng có thể hấp thụ khoảng 50 tấn carbon, tương đương với khoảng 180 tấn CO2 trong khí quyển.

Do đó, tái tạo rừng góp phần giảm thiểu các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí như hen suyễn, bệnh tim mạch và giảm tỷ lệ tử vong.

Bảo vệ nguồn nước

Tái tạo môi trường, đặc biệt là các vùng đất ngập nước, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ nguồn nước ngọt, một tài nguyên thiết yếu cho cuộc sống.

Theo báo cáo Global Wetlands Outlook, mặc dù các vùng đất ngập nước vẫn bao phủ một diện tích toàn cầu là 1,2 tỷ hecta, chúng đang suy giảm nhanh chóng. Kể từ năm 1970, khoảng 35% diện tích đất ngập nước tự nhiên đã biến mất.

Việc tái tạo các vùng đất ngập nước không chỉ giúp cải thiện khả năng lưu trữ nước mà còn đảm bảo chất lượng nước sạch cho hàng triệu người trên thế giới. Đồng thời, chúng giảm thiểu nguy cơ khủng hoảng lương thực và biến đổi khí hậu.

Tăng năng suất nông nghiệp

Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), suy thoái đất nông nghiệp đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến 40% dân số toàn cầu. Điều này dự đoán làm giảm 12% năng suất lương thực toàn cầu, gây tăng giá lương thực lên tới 30% vào năm 2040.

Khôi phục môi trường đất nông nghiệp thông qua các phương pháp như luân canh cây trồng, sử dụng chất hữu cơ, và áp dụng kỹ thuật canh tác không cày xới không chỉ giúp cải thiện năng suất nông nghiệp mà còn đảm bảo an ninh lương thực.

Những biện pháp này giúp ổn định thu nhập cho nông dân và góp phần vào việc duy trì sự bền vững của ngành nông nghiệp toàn cầu.

Giảm rủi ro thiên tai

Tái tạo môi trường giúp giảm thiểu rủi ro thiên tai như lũ lụt, sạt lở đất, và bão lũ. Các hệ sinh thái như rừng và rừng ngập mặn có khả năng hấp thụ nước mưa, giảm tốc độ dòng chảy và bảo vệ bờ biển khỏi sóng lớn và gió mạnh.

Theo báo cáo của Cơ quan Môi trường Châu Âu (EEA), khả năng giữ nước của rừng phụ thuộc vào diện tích, mật độ cây và loại cây. Ở các lưu vực có độ che phủ rừng hơn 70%, khả năng giữ nước cao hơn 50% so với nơi chỉ có 10% rừng.

EEA cũng chỉ ra rằng rừng có khả năng giữ nước vào mùa hè cao hơn khoảng 25% so với mùa đông. Điều này cho phép các cơ quan kiểm lâm và khí tượng điều chỉnh các biện pháp phòng chống mưa bão hiệu quả hơn, tùy thuộc vào mùa trong năm.

Tạo việc làm trong lĩnh vực môi trường

Tái tạo môi trường mở ra nhiều cơ hội việc làm trong các lĩnh vực như bảo tồn thiên nhiên, quản lý rừng, và nghiên cứu sinh thái.

Theo ước tính của UNEP, các dự án tái tạo môi trường có thể tạo ra hơn 20 triệu việc làm mới trên toàn cầu vào năm 2030. Những công việc này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Hiện tại, gần 75 triệu người đang làm việc trong lĩnh vực các giải pháp dựa vào thiên nhiên (nature-based solutions). Nhiều công việc trong số này là bán thời gian. Tổng số việc làm tương đương toàn thời gian ước tính vào khoảng 14,5 triệu người.

Thúc đẩy phát triển du lịch

Việc tái tạo các hệ sinh thái tự nhiên còn thúc đẩy phát triển du lịch sinh thái, mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho doanh nghiệp và quốc gia.

Theo báo cáo, du lịch sinh thái đang phát triển mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng hàng năm từ 20-34%, đóng góp khoảng 7% vào tổng thị trường du lịch và trị giá 195 tỷ USD mỗi năm. Thị trường này dự kiến đạt 333,8 tỷ USD vào năm 2027.

Du lịch sinh thái thu hút hơn 1 tỷ chuyến đi mỗi năm. Điều này đóng góp vào bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển cộng đồng địa phương. Khoảng 30% du khách quốc tế là du khách sinh thái, với thời gian lưu trú trung bình là 10 ngày.

Làm thế nào để tái tạo môi trường?

Tái tạo môi trường cần có sự chung tay hành động từ các tổ chức, chính phủ và doanh nghiệp. Dưới đây là một số phương pháp tái tạo môi trường:

Chấm dứt khai thác quá mức

Chấm dứt khai thác quá mức là một bước quan trọng để tái tạo môi trường, giúp bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên khỏi bị suy kiệt. Bằng cách áp dụng các biện pháp quản lý bền vững và giới hạn việc khai thác, chúng ta có thể giúp các hệ sinh thái phục hồi và đảm bảo rằng các nguồn tài nguyên này sẽ tiếp tục tồn tại.

Giảm phát thải

Giảm phát thải khí nhà kính là một phương pháp quan trọng để tái tạo môi trường, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng. Áp dụng công nghệ sạch, chuyển đổi năng lượng tái tạo và cải thiện hiệu suất có thể giảm lượng khí thải này. Điều này giúp giảm biến đổi khí hậu và hỗ trợ quá trình tái tạo hệ sinh thái.

Trồng và phục hồi rừng

Trồng và phục hồi rừng là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để tái tạo môi trường. Bằng cách trồng lại các khu vực rừng bị mất và phục hồi các hệ sinh thái rừng bị suy thoái, chúng ta có thể tăng cường chức năng sinh thái. Điều này cũng giúp bảo vệ đa dạng sinh học và giảm tác động của biến đổi khí hậu.

Cải thiện chất lượng đất

Cải thiện chất lượng đất đặc biệt quan trọng trong nông nghiệp và bảo tồn đa dạng sinh học. Áp dụng canh tác bền vững, như luân canh cây trồng, bón phân hữu cơ và giảm thiểu canh tác cày xới, có thể giúp khôi phục độ phì nhiêu và cấu trúc của đất. Từ đó, người nông dân có thể cải thiện năng suất và bảo vệ môi trường.

Khôi phục hệ sinh thái nước

Khôi phục hệ sinh thái nước bao gồm các biện pháp như làm sạch nguồn nước, cải tạo các vùng đất ngập nước, và phục hồi dòng chảy tự nhiên của các con sông. Khôi phục những hệ sinh thái này không chỉ giúp cải thiện chất lượng nước và bảo vệ đa dạng sinh học, mà còn giảm thiểu rủi ro thiên tai như lũ lụt và hạn hán.

Kết nối các khu vực tự nhiên

Kết nối các khu vực tự nhiên là việc tạo ra hoặc duy trì các hành lang sinh thái giữa các vùng đất bảo tồn, giúp động vật và thực vật di chuyển và phát triển dễ dàng hơn. Sự phân mảnh của môi trường sống là một trong những nguyên nhân chính gây suy giảm đa dạng sinh học. Kết nối các khu vực tự nhiên không chỉ giúp duy trì sự đa dạng sinh học mà còn tăng khả năng phục hồi của các hệ sinh thái.

Loại bỏ loài xâm lấn

Các loài xâm lấn có thể gây hại cho môi trường bằng cách cạnh tranh nguồn tài nguyên, làm suy giảm đa dạng sinh học và thay đổi cấu trúc của hệ sinh thái. Kiểm soát và loại bỏ những loài này có thể bảo vệ và khôi phục các hệ sinh thái bản địa, giúp duy trì sự cân bằng sinh thái và hỗ trợ quá trình phục hồi môi trường.

Phát triển đô thị sinh thái

Phát triển đô thị sinh thái bao gồm thiết kế và xây dựng các khu vực đô thị theo hướng bền vững, giảm thiểu tác động lên môi trường. Điều này bao gồm việc sử dụng vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường, tăng cường không gian xanh, và áp dụng các biện pháp tiết kiệm năng lượng. Phát triển đô thị sinh thái không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm mà còn tạo ra môi trường sống tốt hơn cho con người.

Oxalis đã làm những gì để tái tạo môi trường?

Oxalis Adventure thực hiện nhiều hành động cụ thể trong công tác làm du lịch tái tạo môi trường, với mục tiêu bảo vệ và phục hồi hệ sinh thái.

Sử dụng năng lượng tái tạo, giảm phát thải

Trước hết, chúng tôi sử dụng nguồn năng lượng tái tạo từ các tấm pin mặt trời để cung cấp điện cho văn phòng, khu cắm trại, và phương tiện, giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và hạ thấp lượng phát thải khí nhà kính.

Giảm thiểu chất thải, tăng tái chế và tái sử dụng

Oxalis cũng chú trọng đến việc giảm thiểu chất thải bằng cách thực hiện các biện pháp quản lý chất thải hiệu quả như ủ phân hữu cơ, tái chế, và tái sử dụng. Chúng tôi tính toán kỹ lưỡng khẩu phần ăn để giảm lãng phí thực phẩm, đồng thời tận dụng các chất thải hữu cơ để tạo phân bón giàu dinh dưỡng cho cây rừng.

Bù đắp carbon

Ngoài ra, Oxalis còn tiến hành bù đắp lượng khí thải carbon bằng cách hỗ trợ các dự án giảm thiểu phát thải như đầu tư hệ thống điện năng lượng mặt trời cho người dân vùng núi, giúp giảm lượng hấp thụ CO2 từ không khí. Oxalis tập trung nguồn lực và chú trọng quy trình vận hành để đảm bảo tính bảo tồn toàn vẹn của môi trường tự nhiên trong quá trình khai thác du lịch, cung cấp môi trường sống cho động vật hoang dã. Ngoài ra, chúng tôi cũng đóng góp cho các tổ chức môi trường để hỗ trợ các sáng kiến giảm thiểu biến đổi khí hậu và bảo tồn đa dạng sinh học.

Giáo dục và nâng cao ý thức môi trường

Giáo dục cũng là một phần quan trọng trong chiến lược của Oxalis. Chúng tôi đào tạo nhân viên về các thực hành môi trường tốt nhất, cung cấp trang thiết bị và khuyến khích họ thực hiện. Khách hàng cũng được hướng dẫn cách trở thành du khách có trách nhiệm, giảm thiểu tác động môi trường khi tham gia các tour.

Hợp tác bảo vệ tài nguyên và động vật hoang dã

Oxalis hợp tác với các cơ quan địa phương và chuyên gia để giám sát và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cũng như động vật hoang dã tại Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Chúng tôi làm việc với ban quản lý vườn, cộng đồng địa phương và các bên liên quan để đảm bảo các hoạt động du lịch tuân thủ quy định và mục tiêu bảo tồn.

The Oxalis Experience.